ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ 4-5-09

ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ

του Δημήτρη Αντωνακάκη


«Η ιστορία είναι η καθημερινή πραγματικότητα μέσα στην οποία γεννιέται κανείς και μέσα στην οποία πρέπει να αποδειχτεί επαρκής».
Thomas Mann
«Ταξίδι με τον Δον Κιχώτη»

Είχα την τύχη να παρακολουθήσω στα Χανιά την Κυριακή 26 Απριλίου το ντοκιμαντέρ του Σταύρου Ψυλλάκη: «Άλλος δρόμος δεν υπάρχει». Είχα αρχίσει να διαβάζω το ομότιτλο βιβλίο του Νίκου και της Αργυρώς Κοροβέση (εκδόσεις Πολύτυπο) πριν χρόνια. Η συναρπαστική διήγηση με παρέσυρε σε μια ολοήμερη σχεδόν ανάγνωση, την οποία διέκοψα απότομα μην αντέχοντας άλλο αυτή την αίσθηση των χαμένων ευκαιριών, της απίστευτης τραγωδίας, των ανατριχιαστικών λεπτομερειών και της επίμονης πίστης πέρα από κάθε λογική ορισμένων υπερ-ανθρώπων.
Δεν άντεχα να φθάσω σ’ ένα τέλος, τέλος που το ξέρουμε πια όλοι, αλλά που ο καθένας φθάνει εκεί από τον δικό του δρόμο. Και οι δρόμοι αυτοί διαφέρουν τελείως μεταξύ τους. Έτσι, που μπορείς να φθάσεις στο τέλος -σ’ αυτό που νομίζουνε ότι ξέρουμε ως «τέλος», και να μη κατανοήσεις ποτέ το γιατί και το πώς αυτή την απίστευτη πολυπλοκότητα λεπτομερειών που συναντά κανείς στις ανθρώπινες σχέσεις, οι οποίες προέκυψαν μέσα στη δίνη αυτού του ολέθριου εμφύλιου πολέμου.
Κι αυτό όχι τόσο στο επίπεδο της ηγεσίας των δύο παρατάξεων όσο σ’ εκείνο το βάθος της ψυχής των ανθρώπων, που πήραν στην πλάτη τους την εφαρμογή των εντολών.

Πήγα, λοιπόν, σ’ αυτή την προβολή με σφιγμένη καρδιά. Σκεπτόμενος ότι πάλι θα ξαναζούσα τα λάθη, την έλλειψη προβλεπτικότητας, τη σειρά των γεγονότων που με διαδοχικά εμπόδια και παγίδες οδήγησαν σε μια λανθασμένη προοπτική το όραμα μιας «αδελφωμένης», πριν μόλις λίγα χρόνια στα βουνά της Αλβανίας, κοινότητας. Φανταστείτε, λοιπόν, την ανακούφιση μου όταν με το τέλος της ταινίας ένιωσα ξαλαφρωμένος και σχεδόν αισιόδοξος.
Και όσοι δεν είδατε την ταινία θ’ αναρωτηθείτε «γιατί;».
Γιατί, όσοι είδατε την ταινία, θα αντιληφθήκατε ότι αποτελεί την κατάθεση εμπιστοσύνης ανάμεσα σε δύο γενιές που η μία έζησε τον εμφύλιο με όλη του τη φρίκη και η άλλη μπορεί πια σήμερα ν’ αντλήσει απ’ αυτόν ήρεμα –όσο είναι δυνατόν- και στοχαστικά ένα άλλο ήθος, άλλες αξίες ανύπαρκτες στην εποχή μας που όμως ελπίζουμε πως κρύβονται σε νάρκη, βαθιά στην ψυχή των ανθρώπων.
Γιατί αποδεικνύει ότι η γνώση δεν είναι απαραίτητη για να σταθείς με αξιοπρέπεια απέναντι στα προβλήματα της ζωής, ότι αρκεί ο αυτοσεβασμός, το κοινό όραμα και η παράδοση της αλληλοβοήθειας, της φροντίδας για τον αδύνατο που είναι βαθιά ριζωμένη στη νοοτροπία του κρητικού λαού, και τη συνακόλουθη προσωπική στάση που ξεπερνά της παραταξιακές εντάσεις και εντάξεις...
Γιατί ακτινοβολεί τη βαθιά εκτίμηση και αναγνώριση της ανδρείας και της εντιμότητας του αντιπάλου και του σεβασμού του νικητή για τον πεισματικά έντιμο νικημένο.

Όλα αυτά προβάλλουν ανάγλυφα από τη διακριτική παρακολούθηση του φακού πάνω στη γεωγραφία των προσώπων, των προσώπων που επέζησαν αυτής της απίθανης περιπέτειας που έφερε στο φως ο Σταύρος Ψυλλάκης. Γεωγραφίας που αναδεικνύεται κι από τη σύγκριση με την πραγματική γεωγραφία των βουνών της Κρήτης, αυτής της απίστευτης μεγαλοπρέπειας των νεκρών βουνών, τη σκληρότητα των γκρεμών και τη φιλόξενη κρύπτη των σπηλαίων που φιλοξένησαν αυτούς τους λίγους νικημένους ανθρώπους για 14 χρόνια! Αυτών των λίγων που επέζησαν με τη συμπαράσταση φίλων και εχθρών! Ξεπερνώντας από τη μια κομματικές εντολές για εγκατάλειψη της προσπάθειας και παράδοση στις αρχές, κι από την άλλη στρατιωτικές διαταγές για απηνή διωγμό.

Ήρεμη συγκίνηση εκπορεύεται από τις εικόνες αυτής της ταινίας και από τις επιλεγμένες λίγες φράσεις που αποθησαύρισε ο σκηνοθέτης Σταύρος Ψυλλάκης με διακριτικότητα και ευστοχία.
Τα δακρυσμένα μάτια των θεατών όταν άναψαν τα φώτα μετά την προβολή θα μαλακώσουν άραγε τις εντάσεις εκείνων που παίζουν σκάκι στην πλάτη μιας κοινότητας που λαχταρά την αξιοπρεπή και στοχαστική προσέγγιση κοινών στόχων;